بررسی آشنایی زدایی(هنجارگریزی) معنایی در شعر عبد الوهاب بیاتی

چکیده: آشنایی زدایی تکنیکی هنری است که به معنای فراتر رفتن از زبان معیار و به منظور القای لذت درک و دریافت به مخاطب صورت می پذیرد و خود به دو نوع، معنایی (که به بررسی استعاره، مجاز، کنایه و حس آمیزی می پردازد) و ترکیبی ( که متن را در سطح واژگانی، نحوی، آوایی، نوشتاری، سبکی و گویشی مورد واکاوی قرار می دهد)تقسیم می شود. در این رساله سعی بر آن شده تا آشنایی زدایی های صورت گرفته در شعر بیاتی که به کمک استعاره، مجاز، کنایه و حس آمیزی شکل گرفته اند، مورد بررسی قرار گیرند. آنگونه که از بررسی انواع آشنایی زدایی معنایی در اشعار بیاتی بر می آید، وی همواره در جای جای قصیده های خویش ایستگاه هایی فکری ایجاد می کند تا مخاطب در آن ها اندکی بیندیشد و پس از دریافت معنای دوم و اصلی و همچنین پس از فهم تشابه ایجاد شده، به لذتی دست یابد که با خواندن یک متن روان و بی استعاره هرگز به آن دست نمی یازید. البته نباید فراموش شود که استفاده از استعاره برای ایجاد آشنایی زدایی پررنگ تر از دیگر روش های بیانی است. از سوی دیگر به دلیل آنکه بن مایه اصلی اشعار بیاتی مسائل سیاسی و اجتماعی است، وی به صورت اگاهانه از این نوع آشنایی زدایی ها بهره گرفته است تا بتواند بدین وسیله مقصود خود را بهتر در ذهن خواننده تثبیت کند. واژگان کلیدی: بیاتی، آشنایی زدایی، استعاره، مجاز، کنایه، حس آمیزی، زبان معیار